Als onderzoeker kun je met diverse ethische dilemma's te maken krijgen. Of je nu wetenschappelijk onderzoeker bent of als je meer als praktijkgericht onderzoeker aan het werk bent. Op deze pagina vind je (in opbouw) een overzicht van (mogelijke) morele kwesties. Vaak zijn het kleine gedachte-experimenten die je kunt uitbouwen en meer of minder extreem kunt maken.
laatste update: 04-01-2024

Foto uit jaren 60 vorige eeuw van man met microscoop
 

Waar mogelijk verwijs ik naar berichten die als inspiratie hebben gediend of kunnen dienen (raadpleeg eventueel het internetarchief om het artikel te raadplegen; ik houd dit niet actief bij).

Voorbeelden van morele dilemma's voor onderzoekers

  1. In hoeverre weeg je de belangen van je geldverstrekkers mee (misschien zelfs in het extreme variant dat je bij afwezigheid van funding je werk als onderzoeker zou moeten stopzetten en ander werk moet zoeken)? (De Harvard Sugar-case)
  2. In het algemeen: wil ik een bijdrage leveren aan controversieel onderzoek?
  3. (meer concreet) In hoeverre wil ik meewerken aan onderzoek waarbij er gesleuteld wordt aan het (menselijk) leven?
  4. In hoeverre wil ik bijdragen aan onderzoek dat kan bijdragen aan gewelddadige toepassing (in de oorlogsindustrie) (de Manhattan Project als standaardvoorbeeld)
  5. In hoeverre mag ik gedrag van mensen onderzoek terwijl ze hier niet van op de hoogte zijn (waarbij informeren hun gedrag mogelijk zou doen veranderen)
  6. Wil ik publiceren over gedrag van mensen als dit mogelijk zal bijdragen aan de stigmatisering van juist deze mensen?
  7. In hoeverre begin ik aan onderzoek als ik nu al weet dat qua tijd het eindresultaat nooit bereikt zal worden (maar hooguit interessante tussenresultaten zal opleveren)?
  8. Begin ik aan een onderzoek als ik niet weet in hoeverre deze juridisch en ethisch geoorloofd is?
  9. In hoeverre begin ik al met het verzamelen van data terwijl ik nog geen akkoord heb van een privacy officer / functionaris gegevensbescherming / ethische commissie?
  10. In hoeverre wil ik respondenten betalen voor hun inbreng?
  11. Wil ik een bijdrage leveren aan een onderzoek van een collega, een docent, een senior onderzoeker, een lector, een hoogleraar, et cetera waarvan ik weet dat hij in het verleden is aangesproken op grensoverschrijdend gedrag of een integriteitsschending?
  12. In hoeverre sta ik toe dat iemand als auteur opgenomen wordt, terwijl deze nauwelijks iets tot niets heeft ingebracht?
  13. In hoeverre spreek ik mijn promotor aan op grensoverschrijdend gedrag? (inspiratie)
  14. In hoeverre spreek ik een hoogleraar aan op wangedrag?
  15. Een medestudent / onderzoeker manipuleert data: spreek ik hem hierop aan en hoe dan?
  16. Ga ik - als slachtoffer - naar een vertrouwenspersoon integriteit als dit ook mijn carrière als (opkomend) wetenschapper kan schaden?
  17. Wil ik me in de media / op social media uitspreken over mijn onderwerp ook als dit tot scheldpartijen of dreigementen kan leiden?
  18. (vervolg op 17) Ik zie dat in de media / social media over het onderwerp dat ik onderzoek onwaarheden worden geuit (wat mogelijk schadelijk is voor de samenleving / betrokkenen): wat doe ik?
  19. Een nep-tijdschift heeft mijn artikel (door kunstmatige intelligentie) laten herschrijven en publiceert dit nu onder mijn naam: ga ik hiertegen ageren? (inspiratie)
  20. Om promotie als onderzoeker te maken of om mijn aanstelling te laten verlegen word ik gedwongen activiteiten te verrichten die tegen mijn persoonlijke integriteit / waarden ingaan: in hoeverre moet ik dit toestaan?
  21. Voor een conferentie - waar ik eigenlijk wel bij moet zijn gezien mijn onderzoeksonderwerp - moet ik vliegen, maar ik wil dit liever niet gezien de huidige staat van de aarde / het klimaat. Wat moet ik doen? (inspiratie)
  22. Je wordt gevraagd om een valse auteur toe te voegen aan een artikel. Doe je dit? (inspiratie)
  23. Bij inzet van studenten bij het onderzoek: als onderzoeker / begeleider merk je dat de studenten allerlei fouten maken / tekortkomingen laten zien die misschien ook wel horen bij leren. Het hoeft ook niet altijd een 10 te zijn. Maar hierdoor schaad je misschien wel betrokkenen (denk aan respondenten, proefpersonen, subsidieverstrekkers of opdrachtgevers). Bijvoorbeeld doordat ze niet een goed informed consent-formulier gebruiken, te veel data verzamelen, te weinig data verzamelen (en eigenlijk de interviews die bijvoorbeeld wel gehouden worden een wassen neus zijn), niet inzien dat ze eigenlijk gebruikt worden door de opdrachtgever, ... In hoeverre moet je ingrijpen? In hoeverre moet je concrete verbetersuggesties geven?
  24. ...