Een overzicht van nieuwsberichten op het gebied van wetenschappelijke integriteit in 2023.
 
Hieronder vind je een overzicht van mogelijk interessante nieuwsberichten uit 2023 op het gebied van wetenschappelijke integriteit en onderzoeksethiek. Ook in 2023 is er weer genoeg gebeurd. 

29-12-2023
Al eerder ingetrokken, maar ook Retraction Watch bericht over het ingetrokken manuscript over COVID-19 en vaccinaties (naast een tweede ingetrokken publicatie). Voor sommigen kwam dit niet als een verrassing (zie reacties op de tweet), want er was reeds veel commentaar (zie comments bij de publicatie). Nu is dit jaar meer ingetrokken (zie nieuws 14-12-2023), maar deze is relevant voor ons omdat het een publicatie betrof van Nederlandse herkomst, namelijk van Ronald Meester (VU Amsterdam), Wouter Aukema en Theo Setters.
 
Op zich hoeft het intrekken nog geen probleem te zijn natuurlijk (als het gaat om wetenschappelijke integriteit); is dit niet hoe de wetenschap behoord te werken (bevestigen / aanpassen / bijstellen / intrekken)?
 
Vier kwesties / vraagstukken lijken echter te spelen.
 
Een aantal critici geeft ten eerste aan dat vaak is verzocht om de data en spreadsheet achter de publicaties, maar dat dit maar niet komt / kwam (ondanks meerdere verzoeken aan betrokkenen en de VU). Dit in tegenstelling tot wat de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit als wenselijk / verplicht acht. Ondertussen is er ook een discussie gaande in hoeverre de publicaties (te) 'stilletjes' zijn ingetrokken. Zie hiertoe dit bericht van Maarten Keulemans en Pepijn van Erp. Moet je als wetenschapper niet een verklaring voor het intrekken geven? Hieronder ligt - ten derde - mogelijk de discussie wat je als minimum zou mogen verwachten van een pre-print. Tot slot krijgen critici op social media een blok op het moment dat ze kritische vragen stellen aan de betrokken hoogleraar. In hoeverre is dit gepast?
 
Klaas van Dijk geeft aan een klacht te hebben ingediend (juist omdat politici en kranten dit onderzoek serieus namen), dus wordt ongetwijfeld vervolgd. Zie hierbij voor de wetenschappelijke waarde van een preprint deze thread op X (vat de discussie wel goed samen). Misschien is ook de vraag hoeveel waarde kranten en politici zouden moeten hechten aan dit soort publicaties?
 
15-12-2023
 
In de reacties wordt vooral de vraag gesteld in hoeverre het nu Helsloot was die in de fout is gegaan. Is het niet meer een persoonlijke aanval van de FTM-auteurs? Eerder moet de betrokken bestuurders / politici / ambtenaren verweten worden dat ze deze opdracht hebben gegeven. Of had Helsloot de klus moeten weigeren? Een ander stelt dat je natuurlijk Helsloot een gebrek aan integriteit kwalijk kunt nemen op het moment dat opinie wordt vermomd tot wetenschap. Een andere lezer wijst op het probleem van hoogleraren die zich laten inhuren voor advieswerk (buiten de universiteit om, maar vaak wel onder de noemer van hoogleraar) waarbij meer meningen worden verkocht dan wetenschap.
 
Ook een reactie van Ira Helsloot is opgenomen al wordt niet duidelijk of FTM de hele reactie heeft gepubliceerd (gezien de (...)). Gezien de problematiek waar Groningers mee worstelen zal dit voor sommige lezers ongetwijfeld niet afdoende zijn (inhoudelijk maar één alinea?).
 
14-12-2023
In 2023 zijn een recordaantal wetenschappelijke artikelen teruggetrokken. De meeste teruggetrokken artikelen kwamen de laatste twintig jaar uit Saoedi-Arabië, Pakistan, Rusland en China. Zie o.a. NRC voor een samenvatting. De analyse van Nature vind je hier. Voor de zekerheid: dit hoeft geen tekort aan wetenschappelijke integriteit te betekenen, maar eerder een teken ervan.
 
13-12-2023
Over in hoeverre universiteiten en hogescholen zich moeten uitspreken over actuele kwesties en zelfs partij moeten kiezen bestaat veel discussie. Of het gaat over Oekraïne, klimaat of Israël/Gaza. Past activisme bij een universiteit? In De Groene Amsterdammer een interessante analyse. Waarom er misschien wel een scherp onderscheid is tussen academische vrijheid en vrijheid van meningsuiting. 
 
Ook interessant in dit licht is het gesprek op X tussen dr. Jos Phd en Gerrit Hiemstra (al gaat dit ook over de rol van mediameteorologen / zelfstandigen en hun relatie tussen wetenschap / wetenschappelijke integriteit: in hoeverre is binnen de wetenschap (te weinig / te veel) institutioneel bewustzijn?

04-12-2023
Van oud-Kamervoorzitter Vera Bergkamp hadden sommige het beeld dat ze die functie had gekregen door een politieke deal. Zo ook rechtsfilosoof Bart Jansen die in dit opiniestuk dit als volgt verwoordt: "altijd al leek op partijpolitieke koehandel, zoals de verkiezing van de huidige voorzitter Vera Bergkamp (D66) aantoonde". Een stuk dat hij schreef in zijn rol als wetenschapper (The New York University). NRC bericht nu in dit artikel dat Bergkamp hem gevraagd heeft dit aan te passen (waarbij contact is gelegd via de Tweede Kamer). Hij weigerde. Vraag is in hoeverre het standpunt van Bergkamp (althans, zoals verwoord door NRC) juist is: dat deze claim zijn integriteit als wetenschapper raakt en haar integriteit als Kamervoorzitter.  
 
20-10-2023
De Rechtbank Limburg ontbindt de overeenkomst tussen een hoogleraar en de Universiteit Maastricht in verband met ernstig verwijtbaar handelen of nalaten richting studenten en medewerkers. O.a. was sprake van een (seksuele) relatie met een promovendus die als ongewenst werd ervaren. De hoogleraar wordt hierbij verweten dat hij gedreigd heeft dat de vrouw haar baan als promovendus op de tocht zou zetten als ze hun relatie zou verklappen. Daarnaast bleek uit onderzoek dat sprake was van diverse seksuele avances richting meerdere studenten en/of ondergeschikten. De rechtbank neemt ook mee dat een hoogleraar behoort te weten dat seksuele relaties met ondergeschikten gemeld moeten worden (rechtsoverweging 2.21). Hier kan de uitspraak - met veel details over het gedrag van de hoogleraar - gevonden worden. Hiermee wordt de inhoud van een eerder achtergrondartikel in De Observant over hoe de hoogleraar zijn macht misbruikte in grote lijnen bevestigd (althans voorlopig; nog niet duidelijk is of hoger beroep wordt aangetekend).

06-10-2023
Onderzoeker LUMC wordt op staande voet ontslagen, o.a. in verband met het hebben van kennis van spookdeclaraties en het betrokken zijn bij andere onregelmatigheden. Dit wordt de onderzoeker extra verweten omdat deze de rol heeft van Ethical Advisor. De rechter kan zich niet vinden in ontslag op staande voet (net als bij een andere collega; bij een derde onderzoeker wel), maar ontbindt de arbeidsovereenkomst (inclusief transitievergoeding). Meer lees je hier (uitspraak II). Zie ook dit artikel bij Omroep West voor een korte samenvatting.

04-10-2023
Observant (Maastricht) doet verslag van de rechtszaak van de ontslagen hoogleraar die zich volgens UM zich schuldig zou hebben gemaakt aan seksueel ongewenst gedrag. De uitspraak is over 4 weken. Zie ook dit eerder verschenen artikel waar vier betrokkenen aan het woord kwamen. 
     
27-09-2023
De kantonrechter heeft woensdag geoordeeld dat de Universiteit van Utrecht terecht een onderzoeker die wordt beticht van grensoverschrijdend gedrag de toegang tot het Bloemberggebouw heeft ontzegd. Een eerste, verkennend onderzoek gaf genoeg signalen; nu vindt een uitgebreider feitenonderzoek plaats (de promovendus mag ondertussen wel blijven werken aan het proefschrift). Nieuwsbericht vind je hier. Uitspraak kantonrechter vind je hier.
 
23-09-2023
De Gelderlander bericht over een klacht over de rector magnificus van de Radboud Universiteit (seksueel getinte opmerkingen in 2017; is afgehandeld). gelderlander.nl/nijmegen/radbo

De inhoud van de reacties valt wel op. Sommige reacties gaan over dat 'we' doorschieten, een aantal dat het achterhaald is, voor anderen is het een bevestiging dat nog veel mis is (ook in lijn met onderzoek Argos, zie ander bericht vandaag).

Terzijde, maar de krant heeft ook een lezerspanel over de vraag in hoeverre bij grensoverschrijdend gedrag wegkijkers net zo schuldig zijn. Voor wat het waard is: zie hier.

23-09-2023
Argos heeft een interessante tweeluik over #metoo aan universiteiten (en hogescholen). Hier vind je deel 1 en hier deel 2. Onder andere de resultaten van hun enquête naar grensoverschrijdend gedrag op universiteiten wordt besproken. Ook zijn er diverse interviews over de uitkomsten van de enquête, onder andere met demissionair minister Robbert Dijkgraaf en de regeringscommissaris tegen seksueel geweld Mariëtte Hamer. Over in hoeverre de benadering van Hamer de juiste is, bestaat wel enige discussie. Sommigen vinden haar aanpak te slap: waarom zou je bijvoorbeeld studentenverenigingen waar terugkerend grensoverschrijdend gedrag is niet gewoon aanpakken, zo is de gedachte. Van mij had de rol van hoogleraren - of andere personen met macht aan universiteiten - wel kritischer besproken mogen worden.
 
18-09-2023
NRC bericht over de opkomst van nepwetenschappelijke tijdschriften. Het zijn tijdschriften die artikelen van (echte) wetenschappers en hun naam misbruiken door echte artikelen te herschrijven of door artikelen door elkaar te husselen. Meestal is het nog grammaticaal correct Engels (en niet altijd een vorm van plagiaat), maar het resultaat is vaak herschreven onzin vol onbegrijpelijke uitspraken, verkeerde of betekenisloze duiding en zelfs onwaarheden. Bijkomend probleem: omdat wetenschappers zich ook graag of moeten profileren, maakt dit ze kwetsbaar. En het is nauwelijks tegen te gaan.

05-09-2023
De afspraken die de UvA en Netflix hebben gemaakt, zijn over de grens, aldus minister Dijkgraaf in het vragenuurtje (dit in reactie op vragen van Pieter Omtzigt). Desondanks behoudt de minister wel vertrouwen in het zelfregulerend vermogen van universiteiten als het gaat om wetenschappelijke integriteit. In Scienceguide een prima samenvatting. De vragen van Pieter Omtzigt vind je hier. Het antwoord van de minister en behandeling van andere vragen tijdens het vragenuurtje vind je hier (waardevolle discussie).

14-08-2023
Ondertussen in België: Wat doe je als wetenschapper als de planeet opwarmt en soorten massaal uitsterven? Toekijken vanuit je spreekwoordelijke ivoren toren als neutrale toeschouwer? Of zet je je kennis in om de bevolking en beleidsmakers wakker te schudden? Voor de activistische vorsers van Scientist Rebellion is het antwoord kristalhelder: silence is violence. Hier verder te lezen bij Apache.be. 
 
03-07-2023
Follow The Money heeft een interessante scoop: "Netflix is al jaren over de hele wereld in het nieuws vanwege agressieve belastingontwijking. De vakgroep belastingrecht van de Universiteit van Amsterdam bood aan te helpen bij dit pr-probleem. Netflix sloot daarop een sponsorcontract voor een onderzoek ter waarde van 550.000 euro. De UvA trekt de toezeggingen nu in. ‘Ongelooflijk dom, om het zo te doen.’" Zie ook Scienceguide en hoe dit heeft geleid tot kamervragen.
 
22-05-2023
Hoogleraar Vincenzo Fogliano is door de Wageningen Universiteit voor twee jaar zijn leerstoel ontnomen. De hoogleraar kreeg onderzoeksgeld uit Saudi-Arabië door net te doen dat hij primair verbonden was aan een universiteit uit Saudi-Arabië (de zogenaamde 'eerste affiliatie'). Het bericht hierover van de universiteit is hier te lezen. In de Volkskrant vind je de scoop.

10-05-2023
Nieuwsblad.be bericht in meerdere artikelen (bijvoorbeeld dit artikel van 4 mei, en dit artikel van 6 mei en dit artikel van 10 mei) over het onderzoek naar mogelijk grensoverschrijdend gedrag van psychologieprofessor Elke van Hoof (VUB). Wat meer dan een jaar geleden begon met een klacht met een melding over een angstcultuur en gebrek aan integriteit, en uitmondde in getuigenissen over pesterijen, intimidatie, valse onderzoeksbevindingen, (te) spectaculaire resultaten en belangenvermenging.
 
16-03-2023

10-03-2023
De Universiteit Utrecht wil een hoogleraar van Sociale Wetenschappen ontslaan wegens grensoverschrijdend gedrag, zo meldt o.a. De Gelderlander en DUB. Vertrouwenspersonen ontvingen meerdere meldingen, een Commissie Interpersoonlijke Integriteit deed vervolgens onderzoek en - na bevestiging - besloot het CvB de arbeidsovereenkomst te willen beëindigen. Niet bekend is om welke meldingen het precies gaat.

10-03-2023
De wisselwerking tussen de ‘wetenschap’ van Agrifacts en de BBB roept de vraag op wat de invloed van de stichting is op de partij.Maar  In hoeverre is een bepaald onderzoek nog wetenschappelijk of wetenschap te noemen als de regels van wetenschappelijke integriteit niet gevolgd worden / in beeld zijn? Een bijdrage in NRC.

21-02-2023
In ScienceGuide lezen we hoe het belang van hoge citatiescores ondergeschikt lijkt te raken aan wetenschappelijke kwaliteit. Farmaceutische bedrijven zetten communicatiebedrijven in om gunstige onderzoeksresultaten in toptijdschriften te krijgen. Ook wordt geprobeerd om gevestigde namen aan hun onderzoek te verbinden, terwijl het artikel in feite door een ghostwriter geschreven.

17-02-2023
 “Van Tata Steel tot KPN en advocatenkantoor AKD: het FD identificeerde 700 verschillende financiers van hoogleraren aan universiteiten. Een klein aantal grote bedrijven heeft een opvallend groot aantal leerstoelen”. Meer informatie in dit artikel over hoe voor het eerst in kaart is gebracht wie hoogleraren betaalt. 

17-02-2023
De Volkskrant schrijft over de relatie tussen universiteiten en de fossiele industrie: tijd om de banden te verbreken. Eerder pasten ze voor samenwerking met de tabaksindustrie: is de fossiele industrie een logisch vervolg? Ook om te voorkomen dat wordt gedacht dat onderzoekers meewerken aan greenwashing?

16-02-2023
Interessant achtergrond-artikel in Mare: wanneer kun je nog spreken van slordigheid en wanneer van plagiaat indien een universitair docent / historicus een boek uitgeeft met passages en citaten die zijn overgenomen van een van zijn studenten?

14-02-2023
Een proefschrift over die de wetenschappelijke integriteit zeker raakt (en gewoon open access is): een onderzoek naar op welke wijze het academisch ondernemerschap in Nederland wordt genormeerd en in hoeverre deze normering duidelijk is voor actoren binnen universiteiten en andere betrokkenen. De normering van academisch ondernemerschap: perspectieven vanuit het onderwijs(bekostigings)recht, het Europees staatssteunrecht en de academische vrijheid & wetenschappelijke integriteit (pdf), door Ali Mohammad (Universiteit van Leiden)

13-02-2023
Het handelen van de verdachte cardiologen van het Zwolse Isala Ziekenhuis heeft diepe sporen achtergelaten. Aldus NRC dat diverse patiënten heeft geïnterviewd. Een aantal heeft het idee dat ze volgens hen ten onrechte een hartapparaat opgedrongen hebben gekregen (soms in het kader van wetenschappelijk onderzoek). "Alsof we bij een keukenverkoper zaten". De reacties van het ziekenhuis en de betrokken artsen onder het artikel geven een ander beeld. 

06-02-2023
NRC - Ook Universiteit van Amsterdam onderzoekt gedrag oud-stadsarcheoloog Gawronski  

03-02-2023
NH Nieuws - Voormalig rector magnificus Universiteit Leiden doet onderzoek na melding door UvA-docent  

03-02-2023
NRC - Zwols ziekenhuis verbreekt banden met onderzoeksbureau in fraudeonderzoek

02-02-2023
NRC - Docent Groningse universiteit die complottheorieën deelde ontslagen

23-01-2023
Scienceguide - "Zonder activisme is de klimaatwetenschapper ongeloofwaardig" Zie ook: 10-01-2023 NY Times - I’m a Scientist Who Spoke Up About Climate Change. My Employer Fired Me. 

19-01-2023
Erasmus Magazine (EM) - Microbioloog Erasmus MC terecht ontslagen na kritiek op coronatesten en vaccinatiebeleid 

18-01-2023
RTV Utrecht -  Universiteit Utrecht trekt doctoraat wetenschapper in na 'grootschalige nalatigheden'

17-01-2023
EenVandaag - Waarom het belangrijk is dat universiteiten open zijn over welke bedrijven geld geven voor onderzoek

11-01-2023
Folia - Commissie: sectie belastingrecht had te weinig aandacht voor spanningen nevenfuncties

10-01-2023
NOS - Heimelijke financiering leerstoel mogelijk door fouten Universiteit van Amsterdam

06-01-2023 
Nieuwscheckers - Zwitserse hoogleraar beschuldigd van plagiaat en runnen van instituut met fake medewerkers 


Foto uit jaren 50/60 vorige eeuw van vrouw die achter een beeldscherm zit